نام مرو، شهرباستانی آسیای میانه، که زمانی در امپراطوری هخامنشی بود، به صورت مرگو و مارگیانا هم ثبت شده. اما امروز آن شهر باستانی ویران شده و جای آن را شهر کوچکی گرفته به نام ماری که در جمهوری ترکمنستان است. مرو بر سر راه ابریشم بود و مردمان بسیاری از شهرهای دیگر به آن شهر کوچ می‌کردند. خراسانیانی که از ایران کنونی به شهر مرو کوچ کردند، موسیقی خود را به مرو و بعد به بخارا بردند. آمیزه موسیقی آنها با فرهنگ بخارا، اکنون "مرویگی" یا "موریگی" نام گرفته؛ با زیر و بم‌هایی پر از اندوه و شادی. این موسیقی خاص در اواخر سدۀ ۱۹ و اوایل سدۀ ۲۰ میلادی در امارت بخارا رشد کرد.

اعیان و اشراف بخارا لغت "مروی" را در مورد ایرانیانی به کار می‌بردند که در دوره‌های گوناگون از محل‌های مختلف خراسان باستانی، به ویژه از شهر مرو به بخارا آمده بودند.

با توجه به نزدیکی موسیقی ایران آن دوران و امارت بخارا، موسیقی "مرویگی" در بخارا زود جا افتاد. آوازخوانان "مرویگی" عمدتاً رباعیات مردمی را که با خود به بخارا آورده بودند، می‌خواندند. رفته رفته مرویگی با موسیقی محلی بخارا درآمیخت، اما با  آن یکی نشد و بسیاری از ویژگی‌های خود را حفظ کرد. این نوع موسیقی همچنان در بخارا رایج است.

ساز اصلی در این نوع موسیقی دف است که در موسیقی محلی تاجیکان آسیای میانه هم رایج است. اما نحوۀ سرودن مرویگی‌خوان‌ها به هنر آوازخوانی سنتی ایران و آذربایجان شباهت بیشتر دارد. آهنگ‌های مرویگی غالباً آغازی آرام و دنباله‌ای پرشور دارد و همراه با رقص و پایکوبی است. رباعیات حزین و اندوهگین مردمی رفته رفته به بداهه‌سرایی شوخ و شاد تبدیل می‌شود و رقصندگان با حرکات تند دست و پا وارد میدان می‌شوند. در گذشته تنها مردان جوان بودند که می‌رقصیدند، اما اکنون رقصنده‌ها تنها زنند.

هم‌اکنون در فیلارمونی شهر بخارای ازبکستان یک گروه فولکلوری "مرویگی" فعال است که بسیاری از اعضای آن از نوادگان افرادی هستند که در سده‌های گذشته از شهرهای مختلف خراسان ایران به این شهر آمده‌اند. آنها می‌گویند که سنت آوازخوانی مرویگی را از گذشتگانشان آموخته‌اند و قصد دارند آن را به فرزندانشان هم منتقل کنند، تا مرویگی‌خوانی در بخارا زنده بماند. شماری هم مرویگی‌خوانی را در دانشگاه‌ هنرهای زیبا تدریس می‌کنند.

در تاجیکستان کتابی زیر عنوان "مرویگی" منتشر شده است. نویسندگان کتاب نظام نورجان و بحرالنسا قابلوا، آهنگ‌های مرویگی را در این کتاب نت‌نویسی کرده‌اند، تا موسیقی‌دان‌ها و دانشجویان چگونگی اجرای آهنگ‌های مرویگی را از آن فرا بگیرند.

بسیاری از کارشناسان فرهنگ و موسیقی در تاجیکستان بر این باورند که برای تأسیس گروه مرویگی‌خوانی در تاجیکستان هم نیاز مبرمی وجود دارد. زیرا با فروپاشی اتحاد شوروی و دور ماندن بخارا از حوزۀ فرهنگی تاجیکستان، این نوع موسیقی که عنصری از فرهنگ موسیقایی پارسی‌گویان منطقه است، در آستانۀ فراموشی است. بدین منظور در کنسرواتوار موسیقی تاجیکستان واحد "مرویگی‌خوانی" برای دانش‌آموزان شش‌مقام یا موسیقی سنتی تاجیکستان وارد شده‌است.

در گزارش تصویری این صفحه لحظه‌هایی از هنرنمایی گروه "مرویگی" شهر بخارا را می‌بینید که با توضیحات پروفسور نظام نورجان همراه است.

* انتخاب از آرشیو جدیدآنلاین

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب