شايد قدمت سيزده بدر به اندازه قدمت جشن نوروز باشد، اما منابع تاريخی در اين باره اطلاع دقيقى نمى دهند. آن چه روشن است، پيوند مستقيم آن با جشن نوروز يا اعتدال بهاری است که در بابل باستان نيز دوازده روز به درازا می کشيد.

در فرهنگ ايرانی مردم سيزدهمين روز سال را در بيرون از خانه هايشان سپری می کنند تا بدين گونه از گجستگی يا نحوست شماره ١٣ فرار کنند. اين جشن اکنون در ايران و بخش هايی از افغانستان با همين نام سيزده بدر مشهور است.

مردم هرات در غرب افغانستان سیزدهمین روز اول سال را روزی می دانند که در آن سرنوشت روزهای آینده سال رقم می خورد. دختران آن را روز گشایش بخت خود می دانند.

آنها در چنین روزی به تفرجگاه هایی در کنار هریرود، دشت شیدایی و یا منطقه کرخ می روند و فرشی بر روی سبزه زار ها می گسترانند و تا پایان روز به شادمانی می پردازند.

باور بر این است که اگر در سیزده بدر کسی در خانه بماند و بدر نرود، کارش در همه روزهای سال فروبسته خواهد بود و گشایشی پدید نخواهد آمد.

در قدیم زنان با خود دایره می بردند و سرودهای ویژه این روز را با دایره می خواندند امروزه دایره زدن در تفرجگاه های سیزده بدر خیلی رایج نیست اما هنوز عده ای به این رسم پایبند مانده اند.

در روزگار طالبان که برگزاری این جشن ممنوع بود، مردم به باغ هایی می رفتند که با دیوارهایی محصور شده بودند تا طالبان متوجه حضور مردم در باغ نشوند.

روستائیان هرات نوعی کیک یا نان سنتی در این روز می پزند که اسم آن قلفی است با فتح قاف و کسر لام. آن را در دیگ یا قلف می گذارند ودر تنور زیر آتش می کنند. اما شهرنشینان یک بار دیگر هفت میوه آماده می کنند.

مردان به پهلوانی و کودکان هم به اسبک سواری و چرخ فلک سواری می پردازند.

شهر هرات در این روز به حال نیمه تعطیل در می آید، هر چند این روز تعطیل رسمی نیست اما حکومت های مختلف پیوسته به این نکته توجه داشته اند که اهالی این شهر در سیزدهمین روز حمل (فروردین) به بیرون از شهر می روند و تا حدود زیادی تلاش کرده اند به این سنت قدیمی احترام بگذارند.

اما در تاجيکستان که جشن های نوروزی آن در دوره شوروی به چهار تا پنج روز خلاصه شده، سيزدهم فروردين (اول آوريل) "روز خنده" است که ظاهرا با سيزده بدر ريشه ای واحد دارد، اما از راه اروپا به آسيای ميانه راه يافته است.

روز خنده همان "روز احمق"هاى مرسوم در غرب است. در اين روز دوستان و نزديکان سر به سر هم می گذارند و شوخی می کنند و به همديگر دورغ های باور کردنی می گويند که شبيه "دروغ سيزده" در ايران است.

يکی از دروغ های اول آوريل که در پی فروپاشی شوروی در مطبوعات تاجيکستان مکررا منتشر شده، برگزاری کنسرت گوگوش، آوازخوان موسيقی پاپ ايرانی در شهر دوشنبه بود که از بس تکرار شد ديگر لطفش را از دست داد و دروغ های تازه اختراع شد.

تاجيکستان "روز خنده" را از طريق روسيه از اروپا به وام گرفته است. تاريخ آن در اروپا هم مبهم است. اما همه نوشته های تاريخی به پيوند آن با سال نو پيشين اروپا طبق سالشماری ژوليوسی اشاره می کنند که در همان روز نوروز (٢١ مارس) بوده است.

جشن سال نو اروپايی ها هم تا روز اول آوريل (سيزدهم فروردين) ادامه داشت. در پی پذيرش سالشماری گرگوری و انتقال سال نو به اول ژانويه در اواخر سده ١٦ ميلادی، برای ساليان متمادی افراد زيادی بی خبر از تغيير تقويم، روز اول آوريل را به عنوان پايان جشن های سال نو تجليل می کردند.

آنانی که از تغيير تقويم آگاه بودند و از آن حمايت می کردند، افراد ناآگاه را به سخره می کشيدند و برايشان هدايای توخالی می فرستادند يا آنها را به جشن هايی دعوت می کردند که برپا نبود.

در تاجيکستان همه از پيوند اول آوريل با سيزده بدر آگاه نيستند و آن را يادگاری از دوران شوروی می دانند.

عبدالفتاح شفيع يف، همکار ما در شهر دوشنبه تاجيکستان، در باره روز خنده در تاجيکستان می گويد: "روز اول آوريل به دست مردم تاجيکستان بهانه ای می دهد تا به حال خود و نابسامانی های اقتصادی کشور خود بخندند. و اگر کسی گول حرف های دروغشان را خورد، با خنده می گويند: "اول آوريل به کسی باور نکن."

مطلب مصور اين صفحه حاوی داستان هائى از اول آوريل امسال در تاجيکستان است.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب